Kulang sa Pansin: Ang Lagay ng Brgy. San Marcos Clinic sa Gitna ng Pandemya

Limang daan at labing dalawa–iyan ang bilang ng araw simula noong naitala ang unang kaso ng COVID-19 dito sa Pilipinas hanggang sa kasalukuyan.

Mahigit limang daang araw na nating nararanasan ang hirap sa ilalim ng pandemya at sa ilalim ng kasalukuyang administrasyon. Umabot na ang bilang ng kaso sa higit isang milyon, pero tila imposible pa ring bumalik ang lahat sa normal sa mga susunod na buwan.

Bagama’t nagsagawa ng aksyon ang gobyerno, makikitang hindi ito sumasapat. Patuloy tayong umaasa sa lockdown kung saan militar ang nangunguna imbis na healthcare workers.

Kung ibabase ito sa istatistiks, makikitang hindi talaga epektibo at kulang na kulang ang kilos na ginagawa ng administrasyon. Noong buwan ng Marso, may naitalang mahigit sampung libong kaso ng COVID-19 sa iisang araw lamang. Umabot na rin sa 23,538 ang bilang ng mga taong namatay. Sa ganitong kapabayaan, healthcare workers ang sumasalo ng trabahong hindi magawa ng mga nasa pwesto.

Lalo pa ngang nadagdagan ang pasanin ng mga healthcare workers, partikular na ng Philippine General Hospital (PGH), noong nasunog ito.

Ang PGH ay ang primaryang sangguni ng COVID-19 dito sa bansa. Nitong ika-16 ng Mayo, isang sunog ang nagsimula sa ikatlong palapag ng ospital. Walang nasaktan, ngunit kinailangang lumikas ng mga pasyente at mga tauhan.

Ang unang tugon ng mga tao sa ganitong insidente ay ang magbigay ng donasyon. Pinapakita lamang nito na hindi sapat ang suportang ibinibigay ng gobyerno. Kung ang PGH, ang pinakamalaki at primaryang sangguni para sa COVID-19, ay hindi nabibigyan ng sapat na suporta, paano pa kaya ang mga maliliit na barangay clinics lang?

Sa kahabaan ng McArthur Highway sa Calumpit, Bulacan, makikita ang isang maliit na barangay clinic ng Brgy. San Marcos. Tuwing hapon, maraming pasyente ang nakapila sa labas, naghihintay kung kailan sila matatawag para magpatingin.

Sa loob naman ng clinic ay si Alicia Santos, 61. Siya ang supervisor ng clinic.

“Karamihan dito [ay] nagtatanong tungkol sa vaccine, ‘yung iba naman, nagpapa-check-up, gano’n,” sabi niya.

Isa ang clinic na ito na kabilang sa sistema ng COVID-19 response ng distrito. Maliban sa check-up, nagsasagawa rin sila ng COVID-19 testing, contact tracing, pati na rin ng pagbabakuna.

Kahit marami silang inaalok na serbisyo ngayon, malupit pa rin ang dinanas ng clinic lalo na noong nakaraang taon nang ’di sila masyadong nabigyang pansin ng lokal na gobyerno.

“Dahil nga naninibago pa tayo noon sa pandemic, siyempre ang hirap. Maraming pumupunta dito na may symptoms, gano’n, tapos dahil nga barangay clinic lang kami, ang nagagawa lang namin dati is i-refer sila,” kwento ni Alicia.

Noong mga naunang linggo ng Abril, naging maayos ang takbo ng clinic. Ayon kay Alicia, nakakapagbakuna sila ng 900 na tao kada linggo, natitignan ang lahat ng nagpapa-check-up, at nabakunahan na rin ang lahat ng tauhan ng clinic.

Nadagdagan ang responsibilidad ng clinic, ngunit ang suporta na natatanggap nila ay hindi masyadong nagbago kumpara sa lagay nila noong nakaraang taon.

Nitong lumipas na buwan, nagpositibo sa COVID-19 ang nag-iisang on-call na doktor ng clinic. Simula noon, walang ipinalit na doktor para sa barangay. Nagpadala lamang ang Department of Health (DOH) ng tatlong DOH nurses. Ngayon, kapag kinakailangan ng karagdagang pagsusuri, isinasangguni na lamang ang mga pasyente sa iba’t ibang ospital.

“Dahil nga wala kaming doktor ngayon, ni-re-refer na lang namin sila sa ibang ospital. ‘Pag further check-up, sa munisipyo [ng Calumpit] tina-transfer. Kapag may symptoms ng COVID-19, sa Bulacan Medical Center. ‘Pag bata, sa Calumpit District Hospital. Kapag kailangan ng surgery, sa Baliwag District Hospital,” paliwanag niya pa.

Pagdating naman sa bakuna, ang naging problema ng clinic ay ang paputol-putol na suplay.

“Noong una, more or less 900 ang naibibigay [na doses] sa amin. Ngayon, paunti nang paunti. Last week, 500 ang ibinigay. Ngayong araw, 300 lang,” saad niya.

Idinagdag pa ni Alicia na ang mahirap sa ganitong sitwasyon ay baka kaunti pa rin ang bakunang ibigay sa kanila sa mga susunod na buwan. “Dahil nga marami nang nabigyan ng first dose, syempre dapat ‘yung supply para sa second dose, same pa rin. Mahirap kapag nagkaubusan tapos mag-lapse na ‘yung vaccine na naibigay as first dose, sayang ang vaccine ‘pag gano’n.”

Ang dalawang problema na ito ay dumagdag pa sa pinakamabigat na suliranin ng clinic—ang kawalan ng COVID-19 facility.

Sa nagdaan na taon, ang kawalan ng pasilidad para sa mga nagpositibo sa COVID-19 ay ang pinakainaalala ng mga tao sa clinic. Dahil dito, ang nairerekomenda lang nila sa mga pasyente ay home quarantine. Ilang beses din daw silang humingi ng pasilidad ngunit hindi sila mabigyan dahil puno na rin lahat.

“We feel so helpless. Kahit symptomatic, home quarantine lang dahil wala silang ibang mapupuntahan. Ang mahirap sa home quarantine ay paano kung walang ibang kasama? Paano kung siya lang ang nag-iisang matanda? Sino ang mag-aasikaso, ‘di ba?” ani niya.

Bakas sa mukha ni Alicia ang alala at takot habang ikinekwento ang lahat ng ito.

“Ang kadalasang tanong kapag nagpositibo [sa COVID-19] ay kung ano na ang susunod, ‘di ba? Napakahirap sabihin sa pasyente na wala silang ibang mapupuntahan kundi sa mga bahay lang din nila dahil wala kaming facility,” pagdadagdag niya.

Sa huli, simula noong isang taon hanggang ngayon, wala pa ring magawa ang mga tauhan ng San Marcos barangay clinic.

Bagama’t tuloy pa rin ang operasyon nila—ang pagbabakuna, contact tracing, check-up—at ang operasyon ng iba pang clinics, mahirap pa rin umahon kapag walang sapat na suporta.

Maraming buhay na ang nawala, ngunit sa pagkakataong ito, hindi na lang ito dahil sa COVID-19, kung hindi dahil na rin sa pabayang pamamahala. Dito natin nasubok ang totoong intensyon ng administrasyon at kung ano ba talaga ang prayoridad nila.

Ngayong araw, mayroong 6,812 na bagong kaso. 1,385,053 naman ang kabuuang bilang ng nito.

Bukas, limang daan at labing tatlo na ang bilang ng araw simula noong unang kaso ng COVID-19. Ilang araw pa kaya ang kailangan nating bilangin?